Beschrijving
Les voor opleiding ‘Zorg & Welzijn, Noorderpoort Groningen, door Egbert Pikkemaat, 19 oktober 2023: introductie van mijzelf en van de komende lessenserie met filmpjes en voorbeelden. Vragen tijdens de les in groepjes beantwoorden (5 min. per vraag) met behulp van internet (Google). Antwoorden schrijven op apart antwoordvel (per groepje). Verzamel al je materiaal uit deze les in een map en lever die aan eind van de les in per groepje. Maak individueel foto’s met je mobiel.
Les begint met groepjes vormen d.m.v. ‘energizer’. Dan voorstellen: ik ben Egbert Pikkemaat; Rosmalen (1966); Havo Stevensbeek; MTS Sint-Lucas Boxtel; kunstacademie Minerva Groningen (1993).
Workshops geef ik sinds deelname aan cursus Beroepskunstenaar in de Klas (BIK, 2005). Daar leerde ik hoe je cultureel-erfgoed kunt verbeelden in creatieve workshops met leerlingen om zo interesse te kweken voor kunst, cultuur en cultureel-erfgoed. Leerlingen leren anders te kijken naar hun omgeving. Met meer achtergrondkennis over de dingen die onze voorouders hebben achtergelaten en waar je dagelijks aan voorbij loopt, verbeter je je leven. Levert op: meer zelfvertrouwen op gebied van sociaal-emotionele ontwikkeling (identiteit – wie ben ik, waar kom ik vandaan?); nieuwsgierigheid naar achtergrond van dingen in onze omgeving; interesse in andere (vreemde) culturen, inlevingsvermogen in andere (vreemde) personen en zo in contact komen met nieuwe dingen.
Kerkinterieur in spiegelbeeld: https://vouwstenen.nl/wp-content/uploads/2021/11/1kerkinterieur-schilderen-in-spiegelbeeld.pdf
Vraag 1a. Wat is cultureel erfgoed? 1b. Welke rol speelt cultureel erfgoed in jouw leven?
Als BIK-er leerde ik ook dat het proces van zelf iets maken (scheppen, creeëren) erg belangrijk is voor ons. Scheppen doe je met je handen en je zintuigen (ogen, oren, tong, etc.) in combinatie met jouw brein. In het brein ligt alles opgeslagen wat jij in je leven meemaakt wat ook voor een groot deel jouw karakter bepaalt. Tijdens het scheppen met je handen (maken, creeëren) wordt deze kennis geactiveerd. Dan borrelen soms de vreemdste dingen op. Dat heet creativiteit. Je weet veel meer dan je denkt! Dat is de kracht van creativiteit. Ook vinden mensen het prettig om iets te maken (creeëren). Ook al is het (maar) iets namaken. Je bent er een tijd mee bezig (!), je kunt daarna genieten van het resultaat en je kunt jezelf uitdagen.
Kritische posters: https://vouwstenen.nl/wp-content/uploads/2021/11/1kritische-affiches-ontwerpen.pdf
Aardbevingsbestendige stad: https://vouwstenen.nl/wp-content/uploads/2021/11/1vouwstenen-stad.pdf
Belangrijk in het creatieve proces is dat men zich (pedagogisch) ‘veilig’ voelt en daarom houd ik heel erg van ‘conceptloos werken’ (gewoon beginnen, alles is goed, je fantasie bepaalt later wat het geworden is). Tijdens het creatieve proces moet je jezelf kunnen zijn. Soms is het moeilijk om met iedereen rekening te houden (autisme, OBD, angststoornissen. etc.)
Vouwstenen: https://vouwstenen.nl/wp-content/uploads/2021/11/1vouwstenen-fantasiedier.pdf
Vraag 2a. Wat zou hier met ‘veilig’ worden bedoeld? Vraag 2b. Waarom is de workshop ‘Schetswandelen een goed voorbeeld van een ‘veilige workshop’? Zitten er ook ‘onveilige’ elementen in? Vraag 2c. Voor welke leerlingen is een reguliere basisschool eigenlijk heel ‘onveilig’ en waarom?
Schetswandelen: https://vouwstenen.nl/wp-content/uploads/2021/11/1schetswandelen.pdf
Een van de dingen die je met creatieve bezigheidstherapie kunt behandelen is het verwerken van een trauma.
Vraag 3. Zoek een voorbeeld (therapie) waarbij creativiteit wordt ingezet om mensen beter te maken. Vraag 3a. Wat is een trauma?
In 2020 kreeg ik een doos met brieven in handen die waren geschreven door mijn oma, waardoor ik werd geconfronteerd met een bijzonder familieverhaal. Vanwege het ‘coronajaar’ had ik de tijd om er in te duiken.
https://oorlogsverhalen.com/oorlogsverhalen/bloempje-van-alda/
Het systeem heb ik zelf ontwikkeld. Het is bijzonder omdat je het kunt opbouwen, afbreken, opslaan in dozen (plat) en weer opnieuw exposeren.
Door dit project werd ik geconfronteerd met het belang van je eigen familieachtergrond. Ik ben gevoelsmatig dichter bij mijn moeder komen te staan en kan haar en mijzelf (!) nu beter begrijpen. Hierna ben ik op zoek gegaan naar verhalen van andere Indische en Molukse Nederlanders. Mijn initiatief is het begin geweest van een proces dat heeft geleid tot een jaarlijkse officiële herdenking van de oorlog in Indië in de provincie Groningen. Dit jaar was de eerste editie, waarvoor ik een nieuwe expositie maakte met 20 verhalen.
Vraag 4. Wat betekent het ‘Indische zwijgen’?
Voor die expositie heb ik ouderen geïnterviewd. De verhalen heb ik afgedrukt op expositiepanelen, enkele interviews staan op youtube (podcast) en op de website van de Stichting Oorlogsverhalen zijn de verhalen ook gepubliceerd.
Podcasts: Leo van der Weele en Joop Souhoka.
Interview Leo van der Weele:
(8:20: Fragment ’theelepeltje’; 10:00: fragment ‘broer die zweeg over Indië’).
Interview Joop Souhoka: https:youtu.be/3CrNrM7npxA
De deelnemers aan het verhalenproject voelden zich ‘erkend’. Je ziet op de expositie een van de deelnemers naast haar eigen verhaal staan.
Vraag 5a. Wat wordt bedoeld met ‘erkenning’ en kun je een recent voorbeeld noemen? Vraag 5b. Waarom is dat zo belangrijk voor iemand die onrecht of geweld is aangedaan, denk je?
Op de website van de Stichting Oorlogsverhalen staan alle verhalen: https://lnkd.in/ee8eGQqW
Project: De Inspiratiekast.
Na het project over Indische en Molukse Nederlanders kreeg ik een opdracht om creatieve workshops te geven op twee ouderenzorgcentra in Drachten en Ureterp. Daar is de zogenaamde ‘Inspiratiekast’ geïntroduceerd: een bijzonder ontwerp kast met allerlei vakjes die door de ouderen gevuld kunnen worden met inspirerende voorwerpen (kunstwerken) die weer door anderen er uit kunnen worden gepakt en worden bekeken. Ook daar ben ik aan de slag gegaan met ‘herinneringen’ die ik door de ouderen met enkele laagdrempelige creatieve materialen en technieken laat uitbeelden op twee kartonnen strookjes. Deze strookjes kunnen in elkaar gevouwen worden en vormen dan een ‘dobbelsteen’ met op de zijden de afbeeldingen van herinneringen. Om je doel niet voorbij te streven maak ik het thema nu niet zo zwaarmoedig als in het vorige project, maar gaat het om willekeurige alledaagse herinneringen ‘uit het leven gegrepen’. Terwijl ze aan het werk zijn kan ik vragen stellen over de afbeeldingen die ze hebben gemaakt of uitgeknipt. Hun antwoorden schrijf ik op een papiertje dat ik in de holle ‘dobbelsteen’ doe.
Vraag 6a. Welke creatieve materialen of voorwerpen zou je kunnen klaarleggen als hulpmiddel om in deze workshop bij de ouderen herinneringen te laten opborrelen? Vraag 6b. Stel een vraag bij een van de afbeeldingen op de ‘dobbelsteen’ van mevrouw Bos zodat je achter de betekenis hiervan komt.
Ik ga aan jullie deze workshop voordoen om jullie zelf te laten ervaren wat de kracht is van creativiteit, hoe belangrijk een ‘veilige omgeving’ is en wat het belang is van verhalen vertellen.
Hierna gaan wij samen een concept opstellen waarin wij creativiteit verbinden aan het vertellen van verhalen. Voor de verhalen gaan jullie op zoek binnen je eigen directe omgeving (gezin, familie, andere directe relaties). Zo leer je indirect ook wat te weten te komen over jezelf (achtergrond, afkomst).